ဦးေက်ာ္ဇံသာသည္ BBC အသံလႊင့္ဌာနတြင္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ လုပ္ကုိင္ခ့ဲသူတဦးျဖစ္ၿပီး ယခုအခါ ၀ါရွင္တန္ရိွ VOA အသံလႊင့္ ဌာနတြင္ လုပ္ကုိင္လ်က္ရိွသည္။
ျမန္မာသတင္းပရိသတ္၊ ျမန္မာ မီဒီယာသမားတုိ႔ ေလးစားသည့္ ဦးေက်ာ္ဇံသာက ျပည္တြင္းျပည္ပ ျမန္မာ မီဒီယာေလာက၊ ျမန္မာျပည္ႏုိင္ငံေရး၊ ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပဲြကာလ ျမန္မာသတင္းသမားတုိ႔၏ ႀကဳံေတြ႔ရဖြယ္ အေျခအေန စသည့္ အေၾကာင္းအရာမ်ားကုိ ေျပာျပထားပါသည္။
ေမး။ ။ ၿပီးခဲ့တဲ့လက လုပ္ခ့ဲတ့ဲ BMA ညီလာခံမွာ ျမန္မာျပည္မွာ ရွိတဲ့ သတင္း စာနယ္ဇင္း ေလာကရဲ႕ လိႈင္းသံုးလိႈင္း (Three Waves) အေၾကာင္းကုိ ေျပာသြားတယ္လုိ႔ သိရတယ္။ ျမန္မာ မီဒီယာေတြက ကိုလုိနီေခတ္ ကတည္းက အခုခ်ိန္ထိ ဘယ္အခန္းက႑ ကေန ဦးေဆာင္ေနတယ္လုိ႔ ဦးေက်ာ္ဇံသာ သံုးသပ္သလဲ။
ေျဖ။ ။ မီဒီယာေတြဟာ ဦးေဆာင္တဲ့ အခန္းကပါတာ သိပ္ မေတြ႔ရပါဘူး။ မီဒီယာေတြဟာ ေနာက္က လိုက္တဲ့ အခန္းပဲ ေတြ႔ရတယ္။ မီဒီယာေတြဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ Politicization Waves လုိ႔ ေခၚတ့ဲ ႏုိင္ငံေရး ႏုိးၾကားမႈ အပိုင္းသံုးပိုင္း ရွိတယ္လုိ႔ က်ေနာ္ သံုးသပ္ခဲ့ပါတယ္။ ႏုိင္ငံေရး ႏုိးၾကားမႈ ဆိုတာက ႏုိင္ငံေရး ရင့္က်က္ျခင္းနဲ႔ တျခားစီပါ။ အဲဒီႏိုးၾကားမႈ လိႈင္းသံုးလိႈင္းမွာ ပထမ ဦးဆံုး ႏိုးၾကားမႈ ကေတာ့ ၂၀ ရာစု အစပိုင္း ၁၉၀၆ ခုႏွစ္ YMBA ေပၚေပါက္လာတယ္၊ အဲဒီအခါမွာ အမ်ဳိး၊ ဘာသာ၊ သာသနာ ဆိုတဲ့ ဟာနဲ႔ ႏုိင္ငံေရး ႏိုးၾကားလာၾကတယ္။ မီဒီယာဟာ ဒီကိစၥကုိ ေ၀ဖန္ေရးသားျခင္း မေတြ႔ရဘူး။ ေ၀ဖန္ေရးသား သင့္တာ ဘာရွိသလဲလုိ႔ ေမးရင္ အဲဒီ အမ်ဳိး၊ ဘာသာ၊ သာသနာမွာ အမ်ဳိးဆုိတာက Race ေပါ့၊ ဘာသာ သာသနာက Buddhism ေပါ့။ ဗုဒၶဘာသာဆိုတဲ့ ေဘာင္ထက္ ခ်ဲ႕ဖုိ႔ မႀကိဳးစားဘူး။ အဲဒီတုန္းက ခ်ဲ႕သင့္တယ္၊ တုိင္းရင္းသားေတြ အမ်ားႀကီး ေနတယ္၊ လူမ်ဳိးစံု ေနတယ္၊ ဘာသာစံု ရွိေနတယ္ ဆုိတာ မီဒီယာေတြက ဘယ္သူမွ မေျပာခ့ဲၾကဘူး။
ဒုတိယလႈိင္း ျဖစ္တဲ့ လြတ္လပ္ေရး ႀကိဳးပမ္းမႈ ကာလမွာလည္း အဲဒီေနာက္ကပဲ လုိက္လာတယ္။ လြတ္လပ္ေရး ယူၾကမယ္၊ ခ်ၾကမယ္ လုိ႔ပဲ ေျပာတယ္။ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ကိုယ္တုိင္က လြတ္လပ္ေရးကို တန္းမယူဘဲန႔ဲ ဒုိမီနီယံ အဆင့္အတန္းနဲ႔ ၿဗိတိသွ် အင္ပါယာထဲမွာ ခဏေနမယ္လုိ႔ ေျပာတယ္၊ အဲဒါကို ဖဆပလ ထဲမွာလည္း အႀကိတ္အနယ္ ေဆြးေႏြးတယ္လုိ႔ အေတြ႔ အၾကံဳ ရွိသူေတြက ေျပာတယ္၊ စာထဲမွာေတာ့ မေတြ႔ရဘူး။ အဲဒီလုိ ေဆြးေႏြးတဲ့ အခါမွာ ဒါ ေကာင္းတယ္၊ သုိ႔ေသာ္လည္းပဲ ျပည္သူေတြ လက္ခံမွာ မဟုတ္ဘူး ဆုိၿပီးေတာ့ လြတ္လပ္ေရး ယူဖုိ႔သာ ဆံုးျဖတ္လုိက္တယ္။ ဒါကုိ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းက Arthur Bottomley ဆီ ေရးတ့ဲစာမွာ အေထာက္အထား ေတြ႔ရတယ္၊ ငါတုိ႔ကေတာ့ မင္းတုိ႔နဲ႔ တဲြေနလုိ႔ မျဖစ္ဘူး၊ ဓနသဟာယ ထဲမွာလည္း ေနလုိ႔ မျဖစ္ေတာ့ဘူး၊ ထြက္ရေတာ့မယ္၊ သုိ႔ေသာ္လည္းပဲ အဂၤလိပ္နဲ႔ ျမန္မာဟာ ဆက္လက္ မိတ္ေဆြျဖစ္ေနမယ္။ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းက စိတ္မေကာင္းဟန္နဲ႔ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ရတဲ့ သေဘာ ရွိတယ္။
ေမး။ ။ ဒါေတြကို မီဒီယာေတြက အေလးထားၿပီးေတာ့ အဲဒီလုိေျပာခဲ့ရင္ သမိုင္းမွာ အလွည့္အေျပာင္း ရွိလာႏုိင္တယ္လုိ႔ ယံုၾကည္တယ္ေပါ့။
ေျဖ။ ။ မီဒီယာက လုပ္ခဲ့ဖုိ႔ တာ၀န္ရွိတယ္လုိ႔ ယံုၾကည္တယ္။ အလွည့္အေျပာင္း ရွိလာလိမ့္မယ္ ဆုိတာက ယူဆမႈပဲ ျဖစ္မယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း မီဒီယာကေတာ့ အဲဒီလုိ ေထာက္ျပခ့ဲသင့္တယ္။ ေထာက္ျပခဲ့တယ္ဆိုတဲ့ အေထာက္ အထား မေတြ႔ခဲ့ရပါဘူး။ ဒုတိယ Wave က အဲဒါေပါ့၊ လြတ္လပ္ေရး ႀကိဳးပမ္းမႈ။
ေမး။ ။ ၁၉၆၂ အာဏာ မသိမ္းခင္ ကာလနဲ႔ ၆၂ ေနာက္ပိုင္း အာဏာသိမ္းၿပီး ကာလမွာ မီဒီယာ ဆိတ္သုဥ္းသြားတဲ့ ကိစၥက်ေတာ့ေရာ။
ေျဖ။ ။ဟုတ္တယ္၊ အဲဒါ Wave ညံ့သြားတာ။ အဲဒါက Wave ထဲမွာ မပါေတာ့ဘူး။ လြတ္လပ္ေရး ႀကိဳးပမ္းမႈနဲ႔ လြတ္လပ္ေရး အၿပီး အရိွန္ရိွလာတ့ဲ Wave က ၁၉၆၂ ေနာက္ပိုင္းမွာ ၿငိမ္သက္သြားေတာ့ မီဒီယာရဲ႕ အခန္းက႑က မရွိသေလာက္ကို ျဖစ္တယ္။ အစိုးရရဲ႕ အသံုးခ်ခံ ဘ၀နဲ႔ မီဒီယာ ႏႈတ္ဆိတ္ေနရတဲ့ ကာလပါ။
အဲဒီမွာလည္း ေမးစရာ တခုရွိေသးတယ္။ က်ေနာ္ BBC မွာ လုပ္ခဲ့တုန္းက ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ဒီမိုကေရစီ ဘာေၾကာင့္ ဆိတ္သုဥ္း ရသလဲ ဆိုၿပီး အသံလႊင့္အစီအစဥ္ တခုမွာ က်ေနာ္တုိ႔ ေဆြးေႏြးတယ္။ စစ္တပ္ အသံုးမက်လုိ႔ ၊ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေန၀င္း အာဏာမက္လုိ႔၊ ႏိုင္ငံေရး သမားေတြ မညီညြတ္လုိ႔ေပါ့။ မီဒီယာ အခန္းက႑ေရာ ဆုိတာကုိေတာ့ က်ေနာ္ အိုင္ဒီယာ မရခဲ့ဘူး။ အခုမွ က်ေနာ္ ျပန္စဥ္းစားေတာ့ မီဒီယာကေရာ ဒီမိုကေရစီ ရွင္သန္ေရး အတြက္ ဘယ္ေလာက္ တာ၀န္ေက်ခဲ့သလဲ၊ ဒါလည္း ေမးစရာ တခုပဲ။ က်ေနာ္ အဲဒီမွာ အင္တာဗ်ဴး ရွားရွားပါးပါး ရခဲ့တာ ဗုိလ္မွဴးခ်ဳပ္ေမာင္ေမာင္၊ ဘယ္သူ႔ကိုမွ သူ အင္တာဗ်ဴး မေပးဖူးဘူး၊ က်ေနာ္ တႀကိမ္ ရခ့ဲဖူးတယ္။ အဲဒီမွာ သူက ေထာက္ျပတယ္၊ သတင္းစာ ဆရာေတြ စာမတတ္ဘူး၊ ပညာမတတ္ဘူး အဲဒီလုိ သူက ေ၀ဖန္တယ္။ က်ေနာ္က သတင္းေထာက္ ျဖစ္ေနေတာ့ အန္ကယ္တုိ႔ စစ္သားေတြကေရာ စာတတ္သလား၊ အဲဒီလုိသာ က်ေနာ္ Challenge လုပ္သင့္တယ္ (စိန္ေခၚသင့္တယ္) ဆုိၿပီး က်ေနာ္ အဲဒီေမးခြန္းကိုပဲ ျပန္ေမးတယ္။ တကယ္ စဥ္းစားၾကည့္ရင္ ဒါ ဟုတ္တယ္၊ က်ေနာ္တုိ႔ မီဒီယာ သမားေတြ ညံ့ဖ်င္းမႈ ဘယ္ေလာက္ရွိခ့ဲသလဲ ဆိုတာ သံုးသပ္ၿပီးေတာ့ ဘယ္သူ စာတမ္းေရးသလဲ၊ Failure of democracy (ဒီမုိကေရစီ ကြယ္ေပ်ာက္မႈ) မွာ ဘယ္ေလာက္ထိ မီဒီယာက တာ၀န္မေက်လုိ႔ ဆိုတာ သံုးသပ္သင့္တဲ့ ကိစၥတခုပဲ။
ေမး။ ။ ဆရာက ရခိုင္ အမ်ဳိးသား တေယာက္ပဲ။ တိုင္းရင္းသား ျပည္တြင္းစစ္ ကိစၥမွာ မီဒီယာရဲ႕ အခန္းက႑က ဘယ္ေလာက္ထိ ေနာက္ကပဲ ေနခဲ့သလဲ။
ေျဖ။ ။ အဲဒါလည္း ေနာက္က ေနတာပဲ။ က်ေနာ္က မီဒီယာသမား အေနနဲ႔ သံုးသပ္တာပါ။ အခု Ethnic nationalismလုိ႔ ေခၚၾကပါစုိ႔။ ဒီ ဆုိဗီယက္ အင္ပါယာတုိ႔ ဘာတုိ႔ ၿပိဳကြဲၿပီးတဲ့ေနာက္ ကမၻာမွာ ေပၚေပါက္လာတာနဲ႔ အတူတူ က်ေနာ္တုိ႔ ႏုိင္ငံမွာလည္းပဲ Ethnic nationalismလုိ႔ ေခၚတ့ဲ လူမ်ဳိးစုေတြရဲ႕ အမ်ဳိးသားေရး လႈပ္ရွားမႈေတြကုိ ပုိၿပီးေတာ့ တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ ၾကားလာရတယ္။ ဒီကိစၥမွာလည္းပဲ က်ေနာ္တုိ႔က မီဒီယာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက အဲဒီေနာက္က လုိက္ေနၾကတာပဲ က်ေနာ္ေတြ႔တယ္။ ဒီကိစၥက ဘယ္လုိ ျဖစ္သင့္တယ္ Ethnic nationalismကို မွန္ကန္ေသာ ဦးတည္ခ်က္ဆီ ေရာက္ေအာင္ ေရးသားေနၾကတာ က်ေနာ္ မေတြ႔ရပါဘူး။
ေမး။ ။ အဲလုိဆုိရင္ ခုနက က်ေနာ္တုိ႔ ေျပာေနတဲ့ တတိယ Wave ကိစၥကို ျပန္သြားၾကရေအာင္။
ေျဖ။ ။ ၈၈ ေနာက္ပိုင္း မွာ ပုိၿပီး ဆုိးတာက တတိယ Wave မွာ ေပၚေပါက္လာတဲ့ သတင္းစာသမား၊ မီဒီယာသမား ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ျပည္ပ အေျခစိုက္တဲ့ လူေတြကိုယ္ႏိႈက္က ႏိုင္ငံေရးထဲက ေပါက္ဖြားလာရတာ။ ပထမWave ၊ ဒုတိယWave မွာ တုန္းကေတာ့ professional တျခားနည္းနဲ႔ ထြက္လာတဲ့သူေတြ ရွိေသးတယ္။ မ်ဳိးရိုးစဥ္ဆက္ အရ လုပ္လာတဲ့သူ၊ သတင္းစာတုိက္မွာ လုပ္တဲ့သူေတြ၊ ေနာက္ၿပီးေတာ့ သတင္းေထာက္ ျဖစ္ခ်င္လုိ႔ နယ္ကေနၿပီးေတာ့ ၿမိဳ႕ေပၚတက္လာသူေတြ စသည္ျဖင့္ ရွိလာခဲ့တယ္။ သို႔ေပမယ့္ ဒီ ၈၈ ေနာက္ပိုင္းမွာ ျပည္ပ အေျခစုိက္ မီဒီယာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ အမ်ားစုက လႈပ္ရွားမႈထဲက ေပါက္ဖြား လာတာပါ။ ဆိုေတာ့ အဲဒီဟာေတြကလည္းပဲ သူတုိ႔ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး အတိတ္ကို သူတုိ႔က ျပည္ဖံုးကားခ်ဖုိ႔ အတြက္။
ႏိုင္ငံေရး သမား ျဖစ္တာ ေကာင္းတယ္။ ႏုိင္ငံေရးကုိ သိရမယ္၊ သိပ္ ႏုိးၾကားရမယ္။ သုိ႔ေသာ္လည္း ကိုယ္ေရးေနတဲ့ မီဒီယာကုိ ကိုယ့္ႏိုင္ငံေရး အယူအဆအတြက္ အသံုးမခ်သင့္ဘူး၊ ကိုယ့္ႏုိင္ငံေရး အက်ိဳး အတြက္ အသံုးမခ်သင့္ဘူးလုိ႔ က်ေနာ္ ယူဆတယ္။
ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေန၀င္း တခါက ေျပာတယ္ ဟာ … ငါတုိ႔ တပ္မေတာ္ဟာ ေဒါင္ေဒါင္ျမည္ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြနဲ႔ ဖဲြ႔စည္းထားတဲ့ တပ္မေတာ္လုိ႔ ေျပာတယ္။ ေဒါင္ေဒါင္ျမည္ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြနဲ႔ ဖဲြ႕တဲ့ တပ္မေတာ္ ျဖစ္လို႔ ႏုိင္ငံေရး အာဏာကို အၿမဲတမ္း လုိခ်င္တယ္။ အာဏာ သိမ္းတယ္၊ တုိင္းျပည္ပ်က္တာ ဒါပဲ။ ျမန္မာျပည္က သတင္းသမားေတြက ငါတုိ႔ သတင္းသမား၊ မီဒီယာသမားေတြဟာ ေဒါင္ေဒါင္ျမည္ ႏုိင္ငံေရးသမားေတြကြ ဆုိရင္ေတာ့ ဒါဟာ ရွက္စရာေကာင္းတဲ့ ကိစၥပဲ၊ အဲဒီလုိေတာ့ မျဖစ္သင့္ဘူး။
ေမး။ ။ အဲဒီလုိဆိုရင္ ေဒါင္ေဒါင္ျမည္ သတင္းသမားေတြ ရွားေနတယ္ ဆုိပါေတာ့။
ေျဖ။ ။ ေဒါင္ေဒါင္ျမည္ ႏိုင္ငံေရးသမားနဲ႔ ဖဲြ႔စည္းထားေသာ သတင္းသမား မျဖစ္ေစခ်င္ဘူး။
ေမး။ ။ က်ေနာ္ေမးတာက ေဒါင္ေဒါင္ျမည္ သတင္းသမားေတြ ရွားေနတယ္ ဆုိပါေတာ့။
ေျဖ။ ။ ျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားရမယ္။ ရွားေနတယ္ ေျပာေနလုိ႔ မရဘူး။ BMA ညီလာခံ ၇ ႀကိမ္ က်င္းပခ့ဲတာ က်ေနာ္ ဒီတခါပဲ တက္ဖူးတာ၊ သူတို႔က ေတာ္ေတာ္ေလး မီဒီယာသမား ျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားၾကတာ က်ေနာ္ သိပ္အားရတယ္။ မေန႔ညက ေဆြးေႏြး ၾကတာ မီဒီယာ သမား ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ငါတုိ႔က ဘယ္လုိမီဒီယာ ျဖစ္တယ္၊ ငါတုိ႔က ဘယ္လုိ Independence (အမီွအခုိ ကင္း၊ လြတ္လပ္ျခင္း) ဆုိတာ ခုနက အယူအဆက လြတ္ေျမာက္တာလည္း ပါတယ္၊ စစ္အာဏာရွင္ ေအာက္မွာ ေရးခြင့္ မရွိတာ ကုိပဲ မီဒီယာ Independence မရွိဘူး ေျပာလုို႔ မရဘူး။ ကုိယ့္ယံုၾကည္မႈ အတုိင္း လြတ္လြတ္ လပ္လပ္ ေရးရဲျခင္း ဟာလည္းပဲ Independence ျဖစ္တယ္ ဆုိၿပီး အဲဒီလုိမ်ဳိးကို ေဖာ္ထုတ္ၿပီးေတာ့ ေျပာတဲ့ သတင္းသမားေတြ အမ်ားႀကီး ေတြ႔ရတယ္။
ေမး။ ။ က်ေနာ္တုိ႔ ဧရာ၀တီ မဂၢဇင္း ဆုိရင္လည္း Independent မီဒီယာ၊ လြတ္လပ္တဲ့ မီဒီယာ ဆိုၿပီးေတာ့ ေၾကညာ ထားေသာ္လည္းပဲ တခါတေလ အတုိက္အခံ မီဒီယာ၊ Activistဆန္တဲ့ မီဒီယာ ဆိုၿပီးေတာ့ အေျပာခံရတာ၊ စြပ္စဲြ ခံရတာ ရွိပါတယ္။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ Independent မီဒီယာ ဆုိၿပီးေတာ့့ မီဒီယာေတြ အသံုး အႏႈန္းကို ေနာက္ပိုင္းမွာ ပုိသံုးလာၾကတာကို ေတြ႔ရတယ္။ သူတုိ႔ တကယ္ေရာ Independent ျဖစ္သလား။ ဘယ္လုိထင္လဲ။
ေျဖ။ ။ ျပည္ပမွာ အေျခစိုက္ေနတဲ့ ျမန္မာ မီဒီယာေတြ ျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစား ေနၾကတယ္ ဆုိတာကေတာ့ အမ်ားႀကီး ေတြ႔ရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တခါတခါ Independent ဆုိတာကေတာ့ သူတုိ႔ ဘက္က အျမင္ကိုး။ ဆုိၾကပါစုိ႔ တေနရာမွာ ဒီဟာက ဘယ္သူ႔ဘက္ကို ပါတယ္၊ Independently (လြတ္လြတ္လပ္လပ္) သူဆံုးျဖတ္ၿပီး လုပ္တာပဲ၊ ဘာ Influence (လႊမ္းမုိးခ်ဳပ္ကုိင္မႈ) ရွိတာမွ မဟုတ္ဘဲ ဆုိတာကေတာ့ မီဒီယာ ပိုင္း ၂ပိုင္းရွိတယ္၊ တခ်ိဳ႕က အခ်က္အလက္ကို တင္ျပတာ ရွိတယ္။ ေနာက္ၿပီး Opinion (အယူအဆ) ေရးတဲ့ဟာလည္း ရွိတာပဲ။ ေခါင္းႀကီးပိုင္းမွာ ဘယ္လုိ ျဖစ္သင့္ပါတယ္၊ ႏိုင္ငံေရးသမားကိုလည္း က်ေနာ္တုိ႔ ေျပာခ်င္ရင္ ေျပာႏုိင္တာပဲ၊ ႏုိင္ငံေရး အယူအဆကိုပဲ။ NLD လမ္းစဥ္ ဘယ္လုိ ျဖစ္ေနပါတယ္၊ ဘယ္ကဲ့သုိ႔ ျဖစ္သင့္ပါတယ္၊ Independently ေျပာတာပဲ။
တုိင္းျပည္အတြက္ တကယ္ အက်ိဳးရွိမယ္ ဆိုတဲ့ ဟာကို ကြ်မ္းက်င္တဲ့ လူေတြနဲ႔ ေမးျမန္း တြက္ခ်က္ၿပီးေတာ့ တကယ္ ဒီဟာက ပိုေကာင္းမယ္လုိ႔ ေျပာတယ္။ အဲဒီလုိ ေျပာတဲ့ အခါမွာ တဖက္ကို နည္းနည္း ပစား ေပးသလုိ ျဖစ္ေကာင္း ျဖစ္ႏုိင္မယ္၊ ဒါကို Independence မျဖစ္ဘူးလုိ႔ ေျပာလုိ႔ မရဘူး။ Independently ယံုၾကည္လုိ႔ အမွန္တကယ္ ေျပာတာ ျဖစ္တယ္။
ေမး။ ။ ဒီဘက္မွာရွိတဲ့ မီဒီယာေတြေရာ၊ အထဲမွာရွိတဲ့ မီဒီယာ တခ်ိဳ႕ကေရာ NLD ပါတီ၊ ဒီမုိကေရစီ လႈပ္ရွားမႈ၊ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ အေပၚ အေလးေပးတ့ဲ၊ အေလးသာတ့ဲ၊ ကရုဏာ သက္တဲ့ အသံေတြနဲ႔ ေရာေႏွာၿပီး ေရးၾကတာ ေတြ႔ရတယ္။ အဲဒီေတာ့ မီဒီယာက ဘက္လုိက္သင့္သလား။
ေျဖ။ ။ ဘက္လုိက္တာထက္ Balance ျဖစ္ေအာင္ (မွ်တေအာင္) ေရးသင့္တယ္။ အဲဒီဘက္ကို က်ေနာ္တုိ႔ အေလးေပး၍ ကရုဏာသက္ၿပီး ေရးႏုိင္ပါတယ္။ သုိ႔ေပမယ့္ ဟုိဘက္ကလူေတြ လူတုိင္း Percentage (ရာႏႈန္း) အျပည့္ ကရုဏာ သက္ေနသလား၊ လူတုိင္းလား။ ဟိုဘက္က လူေတြကလည္း သူတုိ႔ ေျပာခ်င္တဲ့ အသံရွိေနေတာ့ သူတုိ႔ဟာလည္း ထည့္ေပးသင့္တယ္။ စာဖတ္သူ ပရိသတ္က ဆံုးျဖတ္ပါေစ။ က်ေနာ္တုိ႔ကေတာ့ သူတုိ႔ကုိ ဦးေဆာင္ၿပီး ေခၚယူစရာ မလုိဘူးလုိ႔ ထင္တယ္။
ေမး။ ။ မီဒီယာ တခ်ိဳ႕ ဆုိရင္လည္း နီးရာဓား ေၾကာက္ရတယ္။ တုိင္းရင္းသား မီဒီယာေတြ ဆုိရင္လည္း နယ္စပ္မွာ အေျခစုိက္ၿပီးေတာ့ ဘယ္လက္နက္ကိုင္ အဖဲြ႔အစည္းနဲ႔ပဲ နီးနီး သူတို႔ေတြသည္ ခါးပိုက္ေဆာင္ မီဒီယာေလးေတြ ျဖစ္ေနတာကို ေတြ႔ရတယ္။ သူတုိ႔ေတြက အမွန္တရားကို မေျပာရဲဘူး။ ျခစားတ့ဲ ကိစၥေတြ၊ လာဘ္စားတဲ့ ကိစၥေတြ၊ လူသတ္တဲ့ ကိစၥေတြ၊ လူ႔အခြင့္ အေရး ခ်ိဳးေဖာက္တဲ့ ကိစၥေတြလည္း အတိုက္အခံေတြထဲမွာ အမ်ားႀကီး ရွိတယ္။ ဧရာ၀တီကုိလည္း အတုိက္ခံေတြက ခါးပိုက္ေဆာင္ မီဒီယာ အျဖစ္နဲ႔ ေမြးခ်င္တာကို ေတြ႔ရတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဦးေက်ာ္ဇံသာ အေတြ႔အၾကံဳေတြေရာ ဘာေတြရွိခဲ့လဲ။ ဒါေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဘယ္လုိ ေ၀ဖန္ခ်င္လဲ။
ေျဖ။ ။ ခါးပိုက္ေဆာင္ မီဒီယာ အျဖစ္နဲ႔ အသံုးျပဳဖုိ႔ ႀကိဳးစားျခင္းကုိ က်ေနာ္ကေတာ့ လံုး၀ ကန္႔ကြက္တယ္။ တခ်ိဳ႕ ဟိုတုန္းက ရွိတယ္ေလ .... ပါတီသံေယာဇဥ္ ကင္းတဲ့ သတင္းစာ ဘာညာ ဆုိၿပီးေတာ့။ အဲဒီသတင္းစာေတြကို တန္ဖုိးထားၿပီး ဖတ္ဖုိ႔ လုိအပ္ပါတယ္။ အဲဒီ သတင္းစာက ပိုၿပီး တန္ဖုိးရွိတဲ့ သတင္းစာပဲ။ ပါတီကေတာ့ သူတုိ႔ သေဘာထားကို သူတုိ႔ ထုတ္ခ်င္ေနတာ။ ပါတီစာေစာင္၊ ပါတီသတင္းစာ ထုတ္တာ ဘာမွ မေျပာလုိပါဘူး။ သုိ႔ေပမယ့္လည္း အဲဒီလုိ "ခါးပိုက္ေဆာင္" ဆိုတဲ့ နာမည္ ကိုယ္ႏႈိက္က အင္မတန္ ဆိုးရြားတဲ့ အယူအဆ ျဖစ္ေနပါတယ္။ မီဒီယာ လြတ္လပ္မႈ မရွိတာဘဲ။ ခါးပိုက္ေဆာင္ ျဖစ္ေနရတာဟာ ျပည္တြင္း ျဖစ္ျဖစ္၊ ျပည္ပ ျဖစ္ျဖစ္ ဘယ္လုိမွ မသင့္ေတာ္တဲ့ ကိစၥ ျဖစ္ပါတယ္။
သတင္းသမားဟာ လြတ္လပ္စြာ ႀကိဳက္တယ္၊ မႀကိဳက္တယ္ ေရးရင္ေတာင္မွ အဲဒီအယူအဆ ကုိ ေဖာ္ျပတဲ့ အပိုင္းေတြမွာ၊ သံုးသပ္ခ်က္ေတြ ဘာေတြ ေရးတဲ့ အခါမွာေတာင္ အဓိက ကေတာ့ ျပည္သူေတြ အတြက္ ဘာအက်ိဳးရွိမလဲ ဆုိတာကုိ စဥ္းစားၿပီးေတာ့ ေရးရမွာပဲ။ မီဒီယာဟာ ႏုိင္ငံေရး သမားကုိ လမ္းၫႊန္ႏိုင္တဲ့၊ ဦးေဆာင္ ေခၚယူႏုိင္တဲ့ မီဒီယာမ်ိဳး ျဖစ္သင့္တယ္။ ႏုိင္ငံေရးသမားေနာက္က ဇြတ္လုိက္ေနတဲ့ မီဒီယာ မျဖစ္သင့္ဘူး။
ေမး။ ။ က်ေနာ္နားလည္တာ တခုကေတာ့ မီဒီယာသည္ Public servant (ျပည္သူကုိ အလုပ္အေကြ်းျပဳသူ) ျဖစ္တယ္။
ေျဖ။ ။ မွန္တယ္။ Public servant, Public interest (ျပည္သူရဲ႕ အက်ဳိးစီးပြား)၊ သူတုိ႔ရဲ႕ အက်ဳိးစီးပြား အဓိကပဲ။
ေမး။ ။ တဦးတေယာက္ရဲ႕ Mouth piece (အာေဘာ္) ျဖစ္ရင္ ျပႆနာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
ေျဖ။ ။ ျဖစ္ႏုိင္တယ္။ လံုး၀ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ျပႆနာ လုံး၀ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
ေမး။ ။ ဒီလုိဆုိရင္ က်ေနာ္တုိ႔ ခါးပိုက္ေဆာင္ မီဒီယာကိစၥ၊ Mouth piece မီဒီယာကိစၥေတြ ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကတယ္။ အခုလာမယ့္ ေရြးေကာက္ပဲြမွာ မီဒီယာေတြက ဘယ္အခန္း က႑ကေန ဦးေဆာင္မယ္၊ သုိ႔မဟုတ္ ေနာက္လုိက္မယ္လုိ႔ ထင္သလဲ။
ေျဖ။ ။ ေရြးေကာက္ပဲြရဲ႕ စံကေတာ့ တရားမွ်တၿပီး လြတ္လပ္ေသာ ေရြးေကာက္ပဲြ ျဖစ္ရမယ္။ ဒါမွ ျပည္သူ႔ အက်ိဳးအတြက္ တကယ္ ရလဒ္ေကာင္း ထြက္ေပၚလာႏိုင္မယ့္ ေရြးေကာက္ပဲြ ျဖစ္မယ္။ ဆုိေတာ့ တရားမွ်တ၍ လြတ္လပ္ေသာ၊ ႏိုင္ငံတကာစံရည္ စံၫႊန္း မီေသာ ေရြးေကာက္ပဲြ ျဖစ္ေရး အတြက္ မီဒီယာဟာ အဲဒီဟာကို Balance ျဖစ္ေအာင္ (မွ်တေအာင္) တင္ျပေပးရမယ္။ အမွန္တရား ေဖာ္ထုတ္ေပးရမယ္။ မတရားတာျဖစ္ေနရင္ လူသိေအာင္ ေျပာေပးရမယ္။ ဒါေတြဟာ မီဒီယာရဲ႕ အခန္း က႑ေတြပါပဲ။ မွန္ကန္ေသာ ေရြးေကာက္ပဲြ၊ တိုင္းျပည္အတြက္ ျပည္သူ႔အတြက္ အက်ိဳးရွိေသာ ေရြးေကာက္ပဲြ ျဖစ္ေရးအတြက္ မီဒီယာေတြဟာ ေဆာင္ရြက္ေပးရမွာ ျဖစ္တယ္။
ေမး။ ။ ဒီလုိဆုိရင္ ျပည္တြင္းမွာရွိတဲ့ မီဒီယာနဲ႔ ျပည္ပမွာရွိတဲ့ မီဒီယာေတြနဲ႔ ၾကားထဲမွာ သူတုိ႔ေတြမွာ ရွိတဲ့ စြမ္းအင္၊ ကန္႔သတ္ခ်က္ေတြ၊ အားသာခ်က္ေတြ၊ အားနည္းခ်က္ေတြနဲ႔ ဘယ္လိုမ်ဳိး Shape လုပ္ေပးႏုိင္မယ္ (ပုံေဖာ္ေပးႏုိင္မယ္) ထင္သလဲ။
ေျဖ။ ။ အဲဒါကေတာ့ အေျခအေနေပၚမွာ မူတည္တယ္။ ျပည္တြင္းမွာ ရွိတဲ့ မီဒီယာေတြကိုေတာ့ အစိုးရက အသံုးခ်မွာ ေသခ်ာတယ္။ ဘယ္လုိမွ သူတုိ႔က လြတ္လြတ္လပ္လပ္ လုပ္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ဘူး။ သူတုိ႔ အေနနဲ႔ သိပ္ အခက္အခဲေတြ ရွိပါလိမ့္မယ္။
ေမး။ ။ ျပည္ပက်ေတာ့ေရာ။
ေျဖ။ ။ ျပည္ပမွာလည္းပဲ ခက္တာက ျပည္တြင္းနဲ႔ ဆက္သြယ္ၿပီးမွပဲ လုပ္လို႔ ရတာကိုး။ Citizen journalist (လူထု သတင္းသမား) လုိ႔ ေခၚတဲ့ ဘေလာ္ဂါေတြ၊ ဘာေတြ၊ နည္းမ်ဳိးစံုနဲ႔ Twitter (သတင္း အင္တာနက္ ကြန္ရက္) ေတြနဲ႔ အီရန္ တုိ႔မွာ ပို႔ၾကသလုိ အဲဒီလုိမ်ိဳးေတြေတာ့ ထြက္လာမွာပဲ။ ဒါေတြကို စိစစ္ၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ မွန္မွန္ကန္ကန္ လုပ္ဖုိ႔ လုိတယ္။
ေနာက္တခု က်ေနာ္ေျပာခ်င္တာက မီဒီယာ သတင္းေလာကမွာ ဆုိရိုးက ဘယ္သတင္း တပုဒ္မွ အသက္ကို စြန္႔ရေလာက္ေအာင္ တန္ဖုိး မရွိဘူး။ အသက္ကိုေတာ့ တန္ဖုိး ထားတယ္ေပါ့။ ဒါေပမယ့္ ဒီ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္က ကမၻာမွာ မီဒီယာသမားေတြ အသတ္အခံရဆံုးႏွစ္ ျဖစ္တယ္။ ဖိလစ္ပိုင္မွာ ေသသြားၾကတယ္။ က်ေနာ္က ဘာျမင္လဲ ဆိုေတာ့ မီဒီယာသမားေတြဟာ မီဒီယာအက်ိဳး အတြက္၊ ႏိုင္ငံေရးသမား အက်ိဳး အတြက္ အေသခံရတာ ျဖစ္သလုိပဲ ႏုိင္ငံေရးသမားအတြက္ သြားရတာ၊ သူတုိ႔ ခမ်ာ လုိက္သြားရတယ္၊ အဲဒီမွာ အသတ္ခံရတယ္။ အဲဒါမ်ိဳးေတြက အင္မတန္ ရင္နင့္စရာ ေကာင္းပါတယ္၊ အမွန္တရားလည္း ေဖာ္ထုတ္ဖုိ႔ လုိတယ္။ ဖိလစ္ပိုင္က သတင္းသမားေတြ ဒီလုိ အႏၱရာယ္ရွိတဲ့ ေနရာေတြ သြားတ့ဲအခါ ျဖစ္ႏုိင္ရင္ သူတုိ႔နဲ႔ အတူ မလုိက္နဲ႔ေပါ့၊ သီးျခားလုိက္။
တခါတုန္းက BBC က သတင္းေထာက္တေယာက္ အင္ဒုိနီးရွား ေရာက္ေနတယ္။ အင္ဒိုနီးရွား ေရြးေကာက္ပဲြ အတြက္။ အဲဒီတုန္းက ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေဟာင္း ၀ီလန္တုိးကုိ သူအင္တာဗ်ဴးေတာင္းေတာ့ အခ်ိန္မရွိဘူး၊ မင္း ငါ့ ဟယ္လီေကာ္ပတာနဲ႔ လုိက္ခဲ့၊ ငါ ဘယ္ကို Campaign (မဲဆြယ္ခရီး) ထြက္မယ္။ BBC ကလည္း မလိုက္နဲ႔၊ မင္း လုိက္လုိ႔ မရဘူး။ မင္းလုိက္လုိ႔ တခုခု ျဖစ္ရင္ ခုနက ေျပာသလုိ ႏိုင္ငံေရးသမားအတြက္ ေသသလုိ ျဖစ္မယ္။ အဲဒါမ်ိဳးေတြ ဆင္ျခင္သင့္တယ္။
ေမး။ ။ ဒါ့အျပင္ မီဒီယာသမားေတြမွာလည္း ဘုန္းႀကီးေတြလုိပဲ တကယ့္ ကိုယ္က်င့္တရား၊ က်င့္၀တ္က အလြန္ ႀကီးပါတယ္။ အဲဒီ အထဲမွာ အနည္းဆံုး အဆင့္ကေတာ့ တံစုိး လက္ေဆာင္ မယူရဘူး၊ ေလယာဥ္လက္မွတ္ေတြ မယူရဘူး ဆိုတဲ့ ကိစၥေတြ ရွိၾကတယ္ ဆုိေတာ့။
ေျဖ။ ။ က်ေနာ္တုိ႔ BMA အစည္းအေ၀းကို တက္ပါတယ္။ အကုန္ က်ေနာ္တုိ႔က VOA စရိတ္နဲ႔ လာပါတယ္။ သူတုိ႔ ဆီက ေလယာဥ္ လက္မွတ္ ေပးဖုိ႔ ဟုိတယ္ ေပးဖုိ႔ လုပ္တယ္၊ က်ေနာ္တုိ႔ လက္မခံပါဘူး။
ေမး။ ။ BBC နဲ႔ VOA တုိ႔မွာ ဦးေက်ာ္ဇံသာ ဆုိၿပီး ဦးေက်ာ္ဇံသာရဲ႕ အခန္းက႑ကုိ ပရိသတ္က ေစာင့္နားေထာင္ေနၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ တခါတေလက်ေတာ့ Controversial (အျငင္းပြားစရာ) ျဖစ္တာေတြ အမ်ားႀကီး ရွိခဲ့ဖူးတယ္။ တတိယ အသံေတြကုိ ထုတ္တဲ့ ေနရာမွာ ဦးေက်ာ္ဇံသာက ေတာ္ေတာ္ကို ေတာ္တယ္လုိ႔ ေျပာၾကတယ္ ဆုိေတာ့ ဘယ္လုိမ်ဳိး ေရြးထုတ္တာလဲ။
ေျဖ။ ။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ တတိယ အသံေတြ၊ ေျပာခ်င္တဲ့ လူေတြ အဆင္သင့္ ရွိေနၾကတာပါပဲ။ အဲဒီလူေတြကို ေမးရတာေပါ့။ မႀကိဳက္တ့ဲ လူေတြလည္း အမ်ားႀကီးပါပဲ။ က်ေနာ့္ဆီ ဒီ အီးေမးလ္ထဲမွာ မိုက္မိုက္ရိုင္းရိုင္း ေရးတ့ဲစာအထိ ရွိတယ္၊ က်ေနာ္က က်ေနာ့္ စားပဲြေပၚမွာ ကပ္ထားတယ္။ ခ်ီးက်ဴးတဲ့ စာေတြကိုေတာ့ ထားလုိက္ပါေတာ့။
ေမးခြန္းတခုကို ေမးမိတယ္ "အမ်ဳိးသား ဒီမုိကေရစီ အဖဲြ႔ခ်ဳပ္ (NLD) ဘာဆက္လုပ္မယ္ ဆုိတာ အခုထိ ျပည္သူေတြကုိ မေျပာႏိုင္ေသးဘူး။ ခင္ဗ်ားတုိ႔ ဘာလုပ္ေနၾကတာလဲ" ဟား … ဌာနခ်ဳပ္ကို ေစာ္ကားရေကာင္းလား ဆုိၿပီးေတာ့ သူတုိ႔ကို ေထာက္ခံသူေတြလား၊ ျပင္ပကလား မသိဘူး က်ေနာ့္ကို ရက္ရက္ စက္စက္ ေမးၾကတဲ့ သူေတြလည္း ရွိပါတယ္။
ေမး။ ။ ဒီလုိဆုိရင္ ဦးေက်ာ္ဇံသာ … တကယ္လုိ႔ ျမန္မာျပည္မွာ NLD အာဏာရလာရင္ ဗီဇာေတာင္ ရပါ့မလား။
ေျဖ။ ။ က်ေနာ့္ကို ဦးလြင္ (NLD ေခါင္းေဆာင္တေယာက္) က ေျပာခဲ့ဖူးတယ္။ ဦးလြင္က သူတုိ႔ ေတြက အသက္ႀကီးေနၿပီ ဒီပုဂၢိဳလ္ႀကီးေတြက ဘယ္လုိျဖစ္ေနတယ္ ဆုိတာ ေျပာမိတယ္။ ေဒၚတင္ထားေဆြက ေမးတယ္။ ျပည္သူေတြရဲ႕ ေထာက္ခံမႈ အံုးအံုးၾကြက္ၾကြက္ ျဖစ္လာေအာင္ အမ်ဳိးသား ဒီမိုကေရစီ အဖဲြ႔ခ်ဳပ္ အေနနဲ႔ ဦးေဆာင္ႏုိင္တဲ့ အေျခအေန ရွိပါသလား ဆုိတဲ့ ေမးခြန္း ထုတ္ေမးတယ္။ အဲဒီေတာ့ က်ေနာ္က ဒီပုဂၢိဳလ္ေတြက အသက္ႀကီးေနၿပီ ဘယ္လုိ ဘယ္လုိ ျဖစ္တယ္ ေျပာလုိ႔ စိတ္ဆိုးဆိုး မာန္ဆိုးဆိုးနဲ ေျပာၿပီးေတာ့ေလ … ဒီေကာင့္ကို ေခၚၿပီး ေခါင္းေဆာင္ခိုင္းပါလားတုိ႔ ဘာတုိ႔ သူေျပာလာတာ ၾကားရတယ္။ ဒါေပမယ့္ မဟုတ္ဘူး၊ က်ေနာ္က အမ်ဳိးသား ဒီမိုကေရစီ အဖဲြ႔ခ်ဳပ္ရဲ႕ အဲဒီ ေရြးေကာက္ပဲြကို သပိတ္ေမွာက္တဲ့၊ အမ်ဳိးသား ညီလာခံကုိ သပိတ္ေမွာက္တဲ့ စည္းေ၀းပြဲ ၂၀၀၄ခုႏွစ္က ရန္ကုန္ကို ေရာက္တဲ့ ေန႔မွာပဲ အဲဒီကို သြားတယ္။ ခင္ခင္မင္မင္ပါပဲ၊ အမ်ဳိးသား ဒီမုိကေရစီ အဖဲြ႔ခ်ဳပ္က လူေတြ က်ေနာ့္ကို ေဖာ္ေဖာ္ေရြေရြ၊ လိႈက္လိႈက္လွဲလွဲ ဆက္ဆံၾကတယ္၊ ႏႈတ္ဆက္ၾကတယ္ သိပ္ေက်နပ္ပါတယ္။
ေမး။ ။ ဘာကိုသြားသတိရလဲဆိုေတာ့ ဟုိဘက္မွာေရာ ဒီဘက္မွာေရာ ေတာ္လွန္ေရး လုပ္သူေတြ၊ ႏုိင္ငံေရး လုပ္သူေတြ၊ ဒီမုိကေရစီေရး ေၾကြးေၾကာ္သူေတြက မီဒီယာကို အသံုးမခ်တတ္ဘူး ဆုိတ့ဲ အသံေတြ အၿမဲတမ္း ၾကားရတယ္။ သေဘာတူလား။
ေျဖ။ ။ အသံုးခ်ဖုိ႔ ႀကိဳးစားတယ္။ အသံုးခ်ပါတယ္၊ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား အသံုးခ်တာပဲ။ တခ်ိဳ႕က သူတုိ႔ အတြက္ ေကာင္းတဲ့ ကိစၥကို ေျပာခ်င္တယ္။ သူတုိ႔ ကိုယ္တုိင္ မီဒီယာကို စၿပီး ဆက္သြယ္တာ ရွိတယ္။ သူတုိ႔ အထိနာမယ့္ ကိစၥက်ေတာ့ သူတုိ႔ မေျပာၾကဘူး၊ ဒါဟာ ႏုိင္ငံေရး သမားရဲ႕ သဘာ၀ပဲ။ ဒီဘက္ႏိုင္ငံမွာတင္ မကပါဘူး။ ႏုိင္ငံတုိင္းမွာပဲ ႏုိင္ငံေရး လႈပ္ရွားတဲ့ ႏိုင္ငံေရး သမားဆုိတာဟာ သူတုိ႔ ေကာင္းတဲ့ သတင္းက်ေတာ့ ပံုႀကီးခ်ဲ႕ၿပီး တင္ျပခ်င္ေပမယ့္ သူတုိ႔ မေကာင္းတဲ့ သတင္းကိုေတာ့ ဖုံးဖိထားခ်င္တာကေတာ့ သဘာ၀ပဲ။
ေမး။ ။ အဲဒီလုိ ဖံုးဖိတဲ့ အခါက်ေတာ့ေရာ၊ အထဲမွာရွိတဲ့ မီဒီယာေတြကေရာ အျပင္မွာ ပိုၿပီးေတာ့ လြတ္လပ္တဲ့ မီဒီယာေတြကေရာ အဲဒီကိစၥေတြကို ပုိၿပီးေတာ့ ေသေသခ်ာခ်ာ ထုတ္ေဖာ္ႏိုင္သလား။ ဒါမွ မဟုတ္ရင္လည္း ေရႊေဖာ့တုံးေလး နဲ႔ပဲ ရိုက္တာကို ေတြ႔ရသလား။
ေျဖ။ ။ အမ်ားျပည္သူ အက်ိဳး ရွိမယ္ ဆုိရင္ေတာ့ ေဖာ္ထုတ္ရမွာပဲ။ ဘယ္ေလာက္ သက္ညွာသင့္သလဲ၊ ဘယ္ေလာက္ ျပင္းျပင္း ထန္ထန္ ေရးသား ထုိးႏွက္သင့္သလဲ၊ ဘယ္ေလာက္ ေဖာ့ၿပီး ေျပာသင့္သလဲ ဆုိတာကေတာ့ လူထု အက်ိဳးနဲ႔ တုိင္းတာသင့္တယ္။ မ်ားမ်ား ေျပာလုိက္မွ ျဖစ္မယ္ … ဒီကိစၥမ်ဳိးက ျပည္သူေတြ အတြက္ ဘယ္လုိ အက်ိဳးရွိမယ္လုိ႔ ထင္ရင္ေတာ့ ေျပာသာေျပာပါ၊ အားမနာပါနဲ႔။ ဒီဟာေျပာေနလုိ႔ လူထု အတြက္ ဘာမွ အက်ိဳး မထူးဘူး ဆုိရင္လည္းပဲ မေျပာဘဲထားရင္လည္း ဘာမွေတာ့ မျဖစ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ဘယ္ေလာက္ ေျပာဖုိ႔ လုိတယ္ ဆုိတာကိုေတာ့ မီဒီယာ သမားတုိင္း ခ်င့္ခ်ိန္ဖုိ႔ လုိတယ္။
ေမး။ ။ ကဲ … အဲဒီလုိဆုိ က်ေနာ္တုိ႔ တကယ့္ကို အေရးႀကီးတဲ့ လမ္းမေတာ္ဖုိးတုတ္ႀကီးကို က်ေနာ္တုိ႔ ေမ့ေနၾကတယ္။ နအဖ စစ္အစိုးရနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေျပာတဲ့ အခါ က်ေနာ္တုိ႔ မီဒီယာေတြက ဘာလိုအပ္ခ်က္ေတြ ရွိေနသလဲ။
ေျဖ။ ။ အခုက ျမန္မာ နအဖ အစိုးရအေၾကာင္းကေတာ့ သိသင့္သေလာက္ အကုန္လံုး ေျပာေနၾကတာပဲ။ ျပည္သူေတြက ပိုေတာင္ သိေနတယ္ ထင္ပါတယ္။ သူတုိ႔က လက္ေတြ႔ခံေနရတဲ့လူေတြ ျဖစ္တဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ ျမန္မာ ျပည္သူေတြက နအဖ အစိုးရအေၾကာင္းကို အမ်ားႀကီး သိပါတယ္။ နအဖ အစိုးရက လူမသိေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ့ ကိစၥ၊ စီးပြားေရး ဘာညာ အဲဒါမ်ိဳးေတြေပါ့ေလ။
ေမး။ ။ ႏ်ဴကလီးယားကိစၥ၊ တုိင္းရင္းသားနယ္ေတြမွာ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္ေနတဲ့ ကိစၥေတြ၊ စီပြားေရး ကိစၥ၊ သူတုိ႔ အားလံုးကုိ ဦးပိုင္လုပ္ေနတဲ့ ကိစၥေတြ။
ေျဖ။ ။ ဒါေတြကေတာ့ မီဒီယာေတြ တာ၀န္ေက်တယ္ ထင္တာပဲ။ အခုထိေတာ့ ဒီဟာေတြကို အမ်ားဆံုး ေတြ႔ေနရတာပဲ။
ေမး။ ။ ဒါေတြကို တာ၀န္ေက်တယ္ ထင္တယ္ေပါ့။
ေျဖ။ ။ တာ၀န္ေက်တယ္ ဆုိတာကေတာ့ ျပည္ပမီဒီယာေတြမွာ ဒီသတင္းေတြကို အမ်ားဆံုး ေတြ႔ေနရတယ္။ မဆုိးပါဘူး။ အမ်ားႀကီး ေရးႏုိင္ၾကတာပဲ။
ေမး။ ။ ဘယ္ေနရာမွာ တာ၀န္မေက်ဘူးလဲ။
ေျဖ။ ။ သူတုိ႔ကေတာ့ ဒီေလာက္ပဲ တတ္ႏိုင္တာကိုး။ ဒီထက္ပုိၿပီးေတာ့ ဘာမ်ားတတ္ႏိုင္မွာလဲ။ ဒါေပမယ့္ အခုလုိ အခါမ်ဳိးမွာ မီဒီယာေတြက ႏိုင္ငံေရး အက်ပ္အတည္းမွာ ဘယ္လုိမ်ဳိး ဦးေဆာင္သင့္တယ္၊ ဘယ္လုိေဖာက္ထြက္သင့္တယ္ ဆုိတဲ့ ကိစၥေတြကိုမ်ား ေဖာ္ထုတ္ၿပီးေတာ့ ေျပာသင့္တဲ့လူေတြရဲ႕ ပါးစပ္က ထြက္ေအာင္ ေမးျမန္း ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ရင္ ေကာင္းမလား။ အဲဒါမ်ိဳးေတြလည္း က်ေနာ္တုိ႔ စဥ္းစားမိပါတယ္။
ေမး။ ။ တတိယ အသံကို ဦးေက်ာ္ဇံသာ ဘာေၾကာင့္ ေဖာ္ထုတ္ရတာလဲ။ NLD ပါတီနဲ႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို စိတ္ပ်က္လုိ႔လား။
ေျဖ။ ။ စိတ္မပ်က္ပါဘူး။ က်ေနာ့္စိတ္ထဲမွာ စိတ္ပ်က္ျခင္း၊ စိတ္မပ်က္ျခင္း ဆိုတာ မရွိပါဘူး။ လူထုၾကားဖုိ႔ လုိတယ္၊ သိဖုိ႔ လုိတယ္၊ တတိယ အသံကလည္း မေသးဘူးေလ။ ဆုိေတာ့ အဲဒီလုိ ေဖာ္ထုတ္ေပးဖုိ႔ လုိတယ္လုိ႔ က်ေနာ္ထင္တာပဲ။ ဒါမွသာ ေထာင့္စံုက ျမင္ရမွာေပါ့။
က်ေနာ္တုိ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ေစာေစာက ေျပာသလုိ အရာရာကို ႏုိင္ငံေရးနဲ႔ တုိင္းတာတ့ဲႏုိင္ငံ ဆုိေတာ့ နာဂစ္ ေလမုန္တုိင္း တုိက္ခါစက ႏုိင္ငံေရး ေလမုန္တုိင္း ျဖစ္သြားတာေပါ့။ ၿပီးေတာ့ ေထာင္ေတြ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ က်တာတုိ႔၊ အရာရာကို အဲဒီလုိ တုိင္းတာေနၾကတာ ဆုိေတာ့ သတင္းစာ ဂ်ာနယ္ ဖတ္ရင္လည္းပဲ ကိုယ္ႀကိဳက္တဲ့သတင္း၊ ကိုယ့္အာေဘာ္နဲ႔ အနီးစပ္ဆံုး သတင္းစာကိုပဲ ဗမာလူမ်ိဳးေတြက မ်ားေသာအားျဖင့္ ဖတ္ခ်င္ၾကတာ။
ေမး။ ။ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေတြကုိေရာ ဦးေက်ာ္ဇံသာ ဘယ္ႏွစ္ေယာက္နဲ႔ အင္တာဗ်ဴး လုပ္ဖူးလဲ။ ဘယ္ႏွစ္ခါ ႀကိဳးစားဖူးလဲ၊ ထိပ္ပိုင္း ဗုိလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေတြ ဆုိရင္ မီဒီယာကို ေရွာင္ေနၾကတာ ေတြ႔ရတယ္။ အဲဒီ ကိစၥေတြကို ဘယ္လုိ ထင္လဲ။ ေျပာပါဦး။
ေျဖ။ ။ သူတုိ႔ကေတာ့ ေရွာင္မွာပဲ။ မီဒီယာဆုိတာ သူတုိ႔ကို ေဖာ္ထုတ္မွာ။ သူတုိ႔ေတြက မီဒီယာ အေတြ႔အၾကံဳ အစဥ္ အလာလည္း မရွိခဲ့တာ၊ သူတုိ႔ရဲ႕ စစ္အာဏာရွင္ စနစ္ကို ေမြးဖြားေပးခဲ့တဲ့ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ ေန၀င္းက အစ မီဒီယာကို ဘယ္ေလာက္ မုန္းတယ္ ဆုိေတာ့ ဒီဟာေတြက သူတုိ႔ဆီမွာ ဆက္ၿပီးေတာ့ ပါလာတာပဲ။ က်ေနာ္ တက္တဲ့ သတင္းစာ ရွင္းလင္းပဲြတခုမွာ ျပန္ၾကားေရး ၀န္ႀကီး ဗိုလ္မႉးခ်ဳပ္ ေက်ာ္ဆန္းနဲ႔ ေတြ႔ဖူးတယ္၊ က်ေနာ္သူ႔ကို ေမးတယ္၊ ေတာ္ေတာ္ေလး တင္းတင္း က်ပ္က်ပ္ ေမးတာ မဟုတ္ဘူး၊ သူ ျပန္ၾကားေရး ၀န္ႀကီး ျဖစ္ေနေပမယ့္ ျမန္မာျပည္ သတင္းစာမွာ ေဖာ္ေတာင္ မေဖာ္ျပဘူး။ ေနာက္ … ဟုိတုန္းက ႏုိင္ငံျခားေရး ၀န္ႀကီး ဦး၀င္းေအာင္ က်ေနာ္က အာဆီယံအစည္းအေ၀း ေတြမွာ မၾကာခဏ ေတြ႔ဖူးတယ္၊ ၿပီးေတာ့ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ ေအဘယ္လ္။
ဦး၀င္းေအာင္တုိ႔၊ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအဘယ္လ္တုိ႔ကေတာ့ မူ၀ါဒအရ ထိမွာကို ေၾကာက္တယ္။ သူတုိ႔လည္းပဲ ၀န္ထမ္းေတြပဲ။ ႏုိင္ငံေရးသမားဘ၀က လာတ့ဲ သူမွ မဟုတ္တာ။ သူတုိ႔ ရာထူးအတြက္ေတာ့ သူတုိ႔ စိုးရိမ္မွာပဲ။ အထူး သတိထားၿပီး ေျပာတယ္။ ဒါေပမယ့္ မီဒီယာနဲ႔ စကားေျပာရမွာကို သူတုိ႔က သိပ္ေၾကာက္တဲ့လူလို႔ က်ေနာ္ ထင္တယ္၊ တခ်ိဳ႕ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေတြေပါ့ေလ။ ဒါေပမယ့္ အထက္က ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေတြကေတာ့ မီဒီယာေတြကို ေျပာေလ့ဆိုေလ့ မရွိေတာ့၊ တကယ္ေတာ့ သူတုိ႔ အတြက္လည္း ဆံုးရံႈးတာပဲ။ သူတုိ႔ေတြလည္း ေျပာပါ၊ က်ေနာ္တုိ႔က ေမးသင့္တ့ဲ ေမးခြန္းကုိ ေမးမွာပဲ။ အဲဒါပဲ ျဖစ္ေစခ်င္တယ္။
ေမး။ ။ အခု ေရြးေကာက္ပဲြကလည္း နီးလာၿပီ။ ဘယ္ေတာ့လဲေတာ့ မသိဘူးေပါ့ေလ။ အားလံုးကေတာ့ ၁၀ ရက္၊ ၁၀ လ အဲလိုေတာ့ ေျပာၾကတာပဲ။ ယၾတာ ေခ်တာလားေတာ့ မသိဘူး။ အဲဒီကာလ နီးတဲ့ အခ်ိန္မွာ ျပည္တြင္းမွာရွိတဲ့ မီဒီယာေတြရဲ႕ အခန္းက႑က ပိုၿပီးရွိလာမယ္ ထင္သလား၊ ပိုက်ပ္လာမယ္ ထင္လား။
ေျဖ။ ။ ပုိက်ပ္လာမယ္လုိ႔ က်ေနာ္ထင္တယ္။ ဘာျဖစ္လုိ႔လဲ ဆိုေတာ့ အခု သူတုိ႔ လုပ္ေနတာေတြက အဲဒီအတြက္ ႀကိဳတင္ လမ္းခင္းတဲ့ အေနနဲ႔ တကယ္လုိ႔ ဖြင့္ေပးခ်င္တယ္ ဆုိရင္ ႏုိင္ငံတကာက ဟာ … ဒီလူေတြ တကယ္ ရိုးရိုးသားသား လုပ္မွာပါလားဆိုတဲ့ အထင္ ေရာက္ေအာင္ နမူနာေလာက္ ဖြင့္ေပးတာေတာင္မွ မေတြ႔ရဘူး။ မီဒီယာ သမားေတြကို ပုိၿပီးေတာ့ တင္းတင္း က်ပ္က်ပ္ ခ်ဳပ္ကိုင္ဖုိ႔ ႀကိဳးစားလာ ေတြ႔ရတယ္။ ဒါေပမယ့္ ရုန္းထြက္ၾကမွာပဲ။ ဘေလာ့ဂါေတြ ဘာေတြက အမ်ားႀကီး လက္သြက္ေနၾကၿပီ။ အစိုးရ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္တဲ့ ေဘာင္ကို ေက်ာ္ၿပီးလို႔ သူတုိ႔ နည္းပညာေတြက က်ယ္ျပန္႔ေနၿပီ ဆိုေတာ့ ႀကိဳးစားမႈေတြ အမ်ားႀကီး ရိွလာပါလိမ့္မယ္။
ေမး။ ။ VOA မွာ အခု လုပ္ေနတဲ့ ဦးေက်ာ္ဇံသာတုိ႔ကေရာ ဘယ္ေလာက္ထိ သတင္းေတြ ရႏိုင္မယ္ ထင္လဲ၊ ဘာေတြ ျပင္ထားလဲ။
ေျဖ။ ။ က်ေနာ္တုိ႔ကေတာ့ ေမွ်ာ္လင့္ထားတာပဲ။ က်ေနာ္တုိ႔ဘက္ကေတာ့ အဆင္သင့္ပါပဲ။ အဲဒီသတင္းေတြ ထြက္လာရင္ က်ေနာ္တုိ႔ ဒါကို မွန္ကန္မႈကို စိစစ္ၿပီးေတာ့ အတတ္ႏိုင္ဆံုး ႀကိဳးစားၿပီး ျပည္သူေတြကို တင္ျပသြားဖုိ႔ စီစဥ္ထားပါတယ္။
ေမး။ ။ ဦးေက်ာ္ဇံသာ က BBCမွာလည္း လုပ္ခဲ့တယ္၊ ၿပီးေတာ့ VOA ကို ေရႊ႕သြားတယ္။ ဘယ္မွာ ပုိၿပီးေတာ့ လုပ္ရတာ ေပ်ာ္လဲ။ ပုိၿပီးေတာ့ စိတ္ေက်နပ္မႈရွိလဲ။
ေျဖ။ ။ က်ေနာ္က အိမ္ေျပာင္းရသလုိပါပဲ။ ဟုိဘက္အိမ္နဲ႔ ဒီဘက္အိမ္ ေျပာင္းလုိက္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ကိုယ့္ပံုမွန္ အတိုင္းပဲ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ရႊင္ရႊင္ ေနပါတယ္။ အိမ္ႀကီးတာ အိမ္က်ယ္တာထက္ က်ေနာ့္ရဲ႕ ေနရာ ထုိင္ခင္းေလးကို သန္႔သန္႔ ရွင္းရွင္းေလး လုပ္ၿပီးေတာ့ က်ေနာ္ ဖတ္ခ်င္တဲ့၊ မွတ္ခ်င္တ့ဲ စာအုပ္စာတမ္းေလးေတြ ထားၿပီးေတာ့ က်ေနာ္ က်ယ္က်ယ္ ျပန္႔ျပန္႔ ဖတ္ေနသလုိပါပဲ။
ေမး။ ။ အယ္ဒီတာ့အာေဘာ္ မူ၀ါဒေရာ။ ဘာျဖစ္လုိ႔လဲ ဆုိေတာ့ BBCတုိ႔ VOAတုိ႔ ဆုိတာကလည္း အေမရိကန္အစိုးရတို႔၊ ၿဗိတိသွ်အစိုးရတုိ႔ ေအာက္က ဆုိေတာ့။
ေျဖ။ ။ လုပ္ပိုင္ကိိုင္ပိုင္ခြင့္ေတြ အမ်ားႀကီး ရွိပါတယ္။ သူတုိ႔က မ်ားမ်ား ထိန္းခ်ဳပ္တဲ့ ဌာနနဲ႔ နည္းနည္း ထိန္းခ်ဳပ္တဲ့ ဌာန ဆုိတာ ဘယ္လုိပဲ ရွိရွိ တခုကေတာ့ VOA ကေတာ့ အစိုးရရဲ႕ အာေဘာ္ ျဖစ္ပါတယ္ ဘာညာ ဆိုတာေတြကို ေဖာ္ျပခုိင္းတာ ရွိတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ သူ႔ရဲ႕ Image (ပုံရိပ္)ကေတာ့ အစိုးရရဲ႕ လႊမ္းမိုးမႈ ေအာက္မွာ ပိုရိွတယ္လုိ႔ အထင္ခံရတာ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္တုိ႔ ျမန္မာ ဌာနအေနနဲ႔ လုပ္ေနကိုင္ေနတာက်ေတာ့ ကိုေအာင္ေဇာ္တုိ႔ အပါအ၀င္ ပရိသတ္ေတြလည္း အားလံုး သိတဲ့ အတုိင္း သူတုိ႔က ပိုၿပီး ဆံုးျဖတ္ႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။ က်ေနာ္တုိ႔က VOA က မို႔လုိ႔ ဗမာသတင္းေတြကို လြတ္လြတ္လပ္လပ္ မေျပာပါလား ဆိုတာ တခါမွ မရွိဘူးလုိ႔ မထင္နဲ႔ ။ ဟုိက ေျပာသေလာက္ ဒီကလည္း ေျပာေနႏုိင္တယ္ ဆုိတာ ေတြ႔ပါတယ္။ က်ေနာ့္ ေရဒီယုိ အသံလႊင့္ အစီအစဥ္ကိုလည္း က်ေနာ္ အဲဒီအတုိင္းပဲ BBC မွာ လုပ္ခဲ့တဲ့ ပုံစံ အတုိင္းပဲ က်ေနာ္ ေျပာတယ္၊ ေမးတယ္၊ အဲဒီလုိ လူေတြပဲ က်ေနာ္ ဆက္သြယ္ၿပီးေတာ့ လုပ္ေနတာပါပဲ။
ေမး။ ။ သတင္းစာဆရာတေယာက္မွာ သူ႔ရဲ႕ တာ၀န္ ၀တၱရားနဲ႔ ေစတနာ အရင္းခံဆိုတာ ရွိဖုိ႔လုိတယ္ ဆိုေတာ့ အဲဒီ ကိစၥေလးကို အက်ဥ္းခ်ဳပ္ ေျပာျပေပးပါလား။
ေျဖ။ ။ ဟုတ္ကဲ့ ေစတနာရွိဖုိ႔ လုိပါတယ္။ ေစတနာ မရွိရင္ ဘာလုပ္လုပ္ ေအာင္ျမင္မႈ မရွိဘူး။ ေနာက္ၿပီး ဦးတည္ခ်က္ လြဲေနမယ္။ လူထုအတြက္ အက်ိဳးရွိတဲ့ သတင္း ျဖစ္ရမယ္ ဆိုတဲ့ ေစတနာဟာ အဓိက ထားၿပီးေတာ့ ေျပာဖုိ႔ လုိပါတယ္။ မွ်တေအာင္ ႀကိဳးစားရမယ္။ သမာသမတ္ ရွိရမယ္။ တေယာက္တည္းကို တဖက္သတ္ လိုင္းေပးတာ မဟုတ္ဘဲနဲ႔ ဟုိဘက္က လူရဲ႕ အသံနဲ႔လည္း အၿမဲတမ္း ညွိဖုိ႔ လုိအပ္ပါတယ္။ အဲဒီ ေနရာမွာ ဘာေၾကာင့္ ဟုိေကာင့္ကို တင္ေပးရလဲ ဆုိေတာ့ ဟိုေကာင့္မွာေရာ ေျပာခြင့္ ဘာေၾကာင့္ မရွိဘူးလုိ႔ ခင္ဗ်ား ထင္သလဲ လုိ႔ ေမးရမွာ ျဖစ္တယ္။ သူလည္း လူပဲ၊ သူလည္း ျမန္မာႏိုင္ငံသား၊ သူ႔မွာလည္း အခြင့္အေရး ရွိတယ္၊ သူ႔မွာလည္း ပရိသတ္ ရိွတယ္။
ေမး။ ။ ေစတနာ အရင္းခံေသာ္လည္းပဲ သတင္းေထာက္ေတြ၊ သတင္းစာဆရာေတြ၊ ေရဒီယုိ သတင္းေထာက္ေတြ၊ ဦးေက်ာ္ဇံသာတုိ႔ က်ေနာ္တုိ႔က အစ လူမုန္းခံရတာ၊ လူခ်စ္ခံတာေတြရွိတယ္ေနာ္။
ေျဖ။ ။ ဒါကေတာ့ လက္ခံထားပါ။ က်ေနာ္ BBC မွာ လုပ္ခါစတုန္းက လယ္ရီေဂ်ဂင္က ေဒသဆုိင္ရာ အယ္ဒီတာ၊ သူ႔ကို က်ေနာ္က သံတမန္ တေယာက္ ေျပာတဲ့ စကားလုိ ေျပာတယ္။ အဲဒီ သူက ဘာေျပာလဲဆိုေတာ့ သံတမန္ ဆုိတာ Professional liar တဲ့။ အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္းမႈ အရ ညာေနရတာ၊ ထားလုိက္ တဲ့။ ငါတုိ႔ သတင္းေထာက္ေတြေရာကြာ ဆုိေတာ့ ငါတုိ႔က အမွန္ကို အၿမဲတမ္း ေျပာေနတဲ့ အတြက္ လူေတြ အၿမဲတမ္း မုန္းမွာပဲ၊ ဒါသဘာ၀ပဲ တဲ့။
ေမး။ ။ က်ေနာ္တုိ႔လည္း ပစ္စာေတြ၊ ဆဲစာေတြ မၾကာခဏ ရပါတယ္။ ဒါကုိပဲ က်ေနာ္တုိ႔က အလြန္ ဂုဏ္ယူပါတယ္။ မရတဲ့ေန႔ဆိုရင္ က်ေနာ္တုိ႔ ပ်င္းေတာင္ ပ်င္းတယ္ ဆိုေတာ့ ဦးေက်ာ္ဇံသာတုိ႔လည္း အဲဒီလုိပဲ ထင္ပါတယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ ဆက္ၿပီး အလုပ္လုပ္ၾကမွာပဲ။
ေျဖ။ ။ ဟုတ္ပါတယ္။ အမွန္ကို ေျပာလို႔ အဆဲခံရတာ ကိစၥမရွိပါဘူး။
ေမး။ ။ ေနာက္ဆံုးေမးခြန္းကေတာ့ ခပ္ေပါ့ေပါ့ ပါပဲ။ ဧရာ၀တီကို ေ၀ဖန္စရာရွိတာေတြ ေ၀ဖန္ေပးပါ၊ ေျပာစရာ ရွိတာ ေျပာေပးပါ။
ေျဖ။ ။ ဧရာ၀တီ မဂၢဇင္း အယ္ဒီတာခ်ဳပ္ရဲ႕ ေရွ႕မွာ ေ၀ဖန္ရမယ္ဆိုရင္ သိပ္မေကာင္းဘူး ထင္ပါတယ္။ (ရယ္လ်က္)
ေကာင္းပါတယ္။ ဧရာ၀တီ မဂၢဇင္းဟာ က်ေနာ္ အြန္လုိင္းမွာ ေန႔တုိင္း လုိလုိ ဖတ္တဲ့အျပင္ တျခား ေဆာင္းပါး ေတြလည္းပဲ က်ေနာ္ မၾကာခဏ ဖတ္ပါတယ္။ ဧရာ၀တီ ေဆြးေႏြးခန္း (ေသာၾကာစကား၀ုိင္း) ကိုလည္းပဲ က်ေနာ္ အားတဲ့အခါ နားေထာင္ျဖစ္ပါတယ္။ ဧရာ၀တီ မဂၢဇင္းဟာ အက်ိဳးရွိတယ္။ ျဖစ္ႏုိင္ရင္ ဗမာျပည္ထဲကိုလည္း ဒီလုိ စာေစာင္မ်ဳိး မ်ားမ်ား ေရာက္ပါေစလို႔ က်ေနာ္ ဆုေတာင္းပါတယ္။
| < Prev | Next > |
|---|
